O ovome nećete čuti na vestima, a razlog je vrlo jednostavan – opština Vrbas poput većine opština u Srbiji nije u državnoj mreži monitoringa kvaliteta vazduha, niti vrši kontrolu.
Stanje se ne zna, ali se po mnogo čemu u našoj opštini može naslutiti.
Ovih dana je javnost uzburkalo vrlo loše stanje kvaliteta vazduha u Srbiji, ali to je moglo da se konstatuje samo u sredinama koje su obuhvaćene sistemom kontrole. Za manje sredine koje nisu u sistemu, to nije moguće ukoliko lokalne samouprave samostalno ne vrše merenje kvaliteta vazduha.
O stanju životne sredine u Vrbasu nisu potrebne studije da bi se zaključilo da je katastrofalno loše i da to traje već decenijama. Dovoljno je nabrojati nagomilane probleme počevši od zagađenja Velikog bačkog kanala, neuslovnog smetlišta koje se zbog nemara i lagerovanja naftne isplake samozapaljuje, sistema kotlarnica na mazut, do negativnog uticaja spalionice animalnog otpada i industrijske proizvodnje. I sve to u širem centru Vrbasa i na samom obodu grada.
O ovim gorućim problemima koji negativno utiču na zdravlje najbolje znaju građani Vrbasa čije apele za sistemskim rešenjem, od kontrole do sanacije, nema ko da čuje.
Poslednji podaci o kvalitetu vazduha koje smo uspeli da pronađemo su iz Studije prostorne diferencijacije životne sredine na teritoriji APV iz 2012. godine, gde je Vrbas po emisiji sumpornih oksida u vazduh, odmah iza Pančeva i Kovačice. Pomenutom sudijom koja za cilj ima identifikaciju najugroženijih lokaliteta u Vojvodini na teritoriji opštine Vrbas je evidentirana „zona sa intenzivnim višestrukim negativnim uticajima na životnu sredinu i negativnim uticajima prve kategorije“ usled rada industrijskih postrojenja najvećih fabrika. Sve navedeno je sasvim dovoljno da oni koji upravljaju Opštinom i državom pod hitno postave stalnu mernu stanicu kako bi se redovno vršila merenje kvaliteta vazduha, preduzimale neophodne mere i obaveštavali građani.
Opština Vrbas nema Plan kvaliteta vazduha i ne vrši kontrolu kvaliteta vazduha. O ekološkoj politici aktuelne vlasti najbolje govori podatak da u Vrbasu više ne postoji ni Odeljenje za zaštitu životne sredine koje je ukinuto 2017. godine, dok o sprovođenju planova vezanim za uticaj na zdravlje građana najbolje govori Plan javnog zdravlja. Akt su usvojili ali ne planiraju da ga sprovode. To se jasno može videti na primeru nesprovođenja predviđenih mera poput objavljivanja analiza o higijenskoj ispravnosti vode za piće tj. o prisustvu arsena u vodi. Iz istog plana se može saznati da je poslednje merenje aerozagađenja u Vrbasu vršeno davne 1989. godine, kao i da se smatra neophodnim instaliranje merne stanice za praćenje kvaliteta vazduha.
Dakle, nije problem napisati plan, već kada on predstavlja samo mrtvo slovo na papiru ili kada to postanu zakoni a da zbog toga niko ne odgovara. Takođe, jedan od osnovnih sistemskih problema je to što ne postoje kriterijumi po kojim bi opštine i gradovi koji imaju izrazito negativan uticaj industrijskih postrojenja na životnu sredinu, poput opštine Vrbas, morale uspostaviti lokalne merne stanice ili biti uključene u državni sistem monitoringa kako ne bi zavisile od savesti pojedinaca na vlasti. Danas se to pokazuje kao ključan problem u sredinama koje nisu obuhvaćene sistemskim rešenjima, jer građani pored ustavom zagarantovanog prava na zdravu životnu sredinu, imaju i pravo da budu informisani o kvalitetu prirodnih resursa koje koriste!